नैनो यूरिया प्लस

नैनो यूरिया प्लस् (द्रव) नैनो यूरिया इत्यस्य उन्नतं सूत्रीकरणं अस्ति यस्य नाइट्रोजनस्य अधिकसान्द्रता (20% N w/v 16% N w/w इत्यस्य बराबरम्) अस्ति । अस्मिन् नाइट्रोजनरूपाः (यूरिया-एमाइड्, अमोनियाकल्, अमीनोस् इत्यादयः) सन्ति तथा च जैव-बहुलकैः अन्यैः सहायकैः सह कार्यात्मकं भवति । अस्य नैनो आकारः (<100 nm) अस्ति यत्र अधिकपृष्ठक्षेत्रस्य आयतनस्य च अनुपातः अस्ति तथा च नाइट्रोजनस्य अधिकं भारः भवति । एवं सस्यपर्णेषु तस्य उत्तमप्रसारक्षमतायाः कारणात् तदनन्तरं तस्य कुशलतया आत्मसातीकरणेन अधिकं क्लोरोफिल् प्रकाशसंश्लेषणदक्षता, सस्यस्य उपजः वर्धितः, उत्पादितसस्यानां गुणवत्ता च भवति अस्य अतिरिक्तं नैनो यूरिया प्लस् इत्यस्य उत्पादनेन अन्येभ्यः अपेक्षया ऊर्जायाः महती बचतं भवति, कार्बनडाय-आक्साइड् उत्सर्जनं च न्यूनं भवति । अपि च, नैनो यूरिया प्लस् (Liquid) पारम्परिक-टॉप-ड्रेसड् यूरिया (Granular/Prill) इत्यस्य अनुप्रयोगं ५०% पर्यन्तं न्यूनीकर्तुं शक्नोति । अस्य सूत्रीकरणं जैवसुरक्षितं भवति तथा च जैवप्रौद्योगिकीविभागस्य (DBT), Govt. of India guidelines for नैनो एग्री इनपुट प्रोडक्ट्स (NAIPs)-2020. नैनो यूरिया प्लस् इत्यस्य रूपेण नैनो यूरिया (तरल) १६ इत्यस्य सूचना उर्वरकनियन्त्रणादेशे (FCO) कृता अस्ति, Govt. of India vide S.O. १७१८ (ई) १५ एप्रिल २०२४ दिनाङ्के । इति

लाभाः लाभाः च

  • सस्यस्य उत्पादनं अधिकं भवति
  • कृषकाणां कृते आयः वर्धितः
  • रासायनिक उर्वरकस्य उपयोगे न्यूनता
  • पर्यावरण अनुकूल
  • भंडारण और परिवहन में आसान

समय एवं आवेदन विधि

पर्णस्प्रे

  • 01

    नैनो यूरिया प्लस् (Liquid) इत्यस्य १-२ स्प्रेः २-४ एमएल प्रतिलीटरजलस्य दरेन उत्तमपर्णपदार्थे (Tillering/ Branching) & ततः प्रथमस्प्रे इत्यस्य २०-२५ दिवसेभ्यः अनन्तरं (अथवा एकसप्ताहपूर्वं) प्रयोजयन्तु सस्ये पुष्पितम्)। Nano Urea Plus (Liquid) इत्येतत् प्रति एकरं प्रति स्प्रे 250 mL-500 mL यावत् प्रयोजयन्तु।

  • 02

    एकं अतिरिक्तं स्प्रे (3rd Spray) दीर्घकालं यावत् उच्चनाइट्रोजनस्य आवश्यकतायुक्तेषु सस्येषु च प्रयोक्तुं शक्यते ।

  • 03

    स्प्रे कृते जलस्य परिमाणं स्प्रेयरस्य प्रकारस्य सस्यवृद्धेः चरणस्य च अनुसारं भिद्यते ।

नोटः- आधारभूतपदे यूरिया, डीएपी अथवा जटिल उर्वरकस्य माध्यमेन प्रयुक्तं नाइट्रोजनं न्यूनीकरोतु। केवलं २-३ विभाजनेषु प्रयुक्तं Top-Dressed यूरिया न्यूनीकरोतु। मृत्तिकायां सस्यस्य आवश्यकतानुसारं पोषकद्रव्याणां उपलब्धतानुसारं च मात्राः भिन्नाः भवितुम् अर्हन्ति ।

स्प्रेयर वार अनुप्रयोग
  • नैपसैक स्प्रेयर

    १५-१६ लीटर टङ्कस्य प्रति २-३ टोप्याः (५०-७५ एमएल) (८-१० टङ्काः सामान्यतया १ एकरसस्यक्षेत्रं आच्छादयन्ति) ।

  • पावर स्प्रेयर

    २०-२५ लीटर टङ्कस्य प्रति ३-४ टोप्याः (७५-१०० एमएल) (सामान्यतया ४-६ टङ्काः १ एकरसस्यक्षेत्रं कवरयन्ति) ।

  • ड्रोन

    १०-२० लीटर आयतनस्य प्रति टङ्कं २५०-५०० एमएल परिमाणं १ एकरसस्यक्षेत्रं व्याप्तुम् पर्याप्तम् अस्ति ।

सामान्य सूचना

  • Spray Solution इत्यस्य निर्माणार्थं स्वच्छजलस्य उपयोगं कुर्वन्तु।

  • पर्णस्प्रे कृते Flat Fan अथवा Cut Nozzles इत्यस्य उपयोगं कुर्वन्तु।

  • प्रातःकाले वा सायंकाले वा सिञ्चनं कुर्वन्तु यत् उत्तमशोषणार्थं ओसः न भवति।

  • यदि स्प्रे-करणात् ८ घण्टाभ्यन्तरे वर्षा भवति तर्हि पुनः स्प्रे-करणं करणीयम् ।

  • नैनो यूरिया प्लस् (द्रव) अधिकांशजैव-उत्तेजकैः, नैनो डीएपी, १००% जलविलयनीय-उर्वरकैः, कृषि-रसायनैः च सह संगतः अस्ति किन्तु छिड़कावात् पूर्वं ‘जार-परीक्षणाय’ गन्तुं सल्लाहः दत्तः अस्ति

सावधानताएँ

  • निर्माणदिनात् २४ मासानां अन्तः उपयोगं कुर्वन्तु।

  • आवेदनस्य समये फेस मास्क & दस्तानानि धारयन्तु।

  • शीशीं शीतले & शुष्के स्थाने संग्रहयन्तु।

  • बालकानां पशूनां च प्राप्यतायां दूरं स्थापयन्तु।

पर्णस्प्रे कृते अनुप्रयोगस्य समयसूची

(नैनो यूरिया प्लस् (तरल) बोतलस्य एकः टोपी = 25 mL)

सस्यप्रकारः 1st SPRAY द्वितीयः SPRAY 3rd SPRAY
अनाज (गोधूमः यवः कुक्कुटः धानादिः) टिलरिंग् (३०-३५ DAG अथवा २५-३० DAT) पूर्वपुष्पीकरणं (५०-६० DAG अथवा ४५-५५ DAT) नाइट्रोजनस्य आवश्यकतानुसारं
नाडी (चटनी, कपोत मटर, मसूर, मूंग, उर्द आदि) शाखाकरणम् (३०-३५ डग) * नाइट्रोजनस्य अधिकमात्रा आवश्यकेषु सस्येषु सिञ्चनं
तैलबीज (सर्षप, मूंगफली, सोयाबीन, सूर्यपुष्प आदि) शाखाकरणम् (३०-३५ डग) पूर्वपुष्प (50-60 DAG)
शाक (प्याज, लशुन, मटर, ताम्बूल, कोल सस्य आदि) शाखाकरणम् (३०-३५ डग)
प्रत्यारोपणम् (२०-३० DAT)
पूर्वपुष्पीकरणं (५०-६० DAG अथवा ४०-५० DAT) अधिकं पिकिंग् आवश्यकेषु सस्येषु प्रत्येकं चोदनस्य अनन्तरं प्रयोजयन्तु
आलू शाखाकरणम् (25-35 DAP) कन्दविकाससमये (४५-५५ डीएपी)
कपास शाखाकरणम् (३०-३५ डग) वर्गीकरण / पूर्वपुष्पीकरण (50-60 DAG) बोल निर्माण चरण (८०-९० डाग)
इक्षु प्रारम्भिक टिलरिंग् (४५-६० डी.ए.पी.) लेट टिलरिंग (७५-८० डी.ए.पी.) भव्य वृद्धि चरण (१००-११० डी.ए.पी.)
फल एवं पुष्पसस्य सस्यस्य नाइट्रोजनस्य आवश्यकतायाः आधारेण– पुष्पीकरणस्य चरणात् पूर्वं, फलनिर्माणस्य प्रारम्भिकपदे तथा फलविकासपदे १-३ स्प्रे प्रयोजयन्तु
चाय / रोपणसस्य 2–3-मासान्तरे सस्यस्य नाइट्रोजनस्य आवश्यकतानुसारम्; यूरिया इत्यस्य स्थाने प्रत्येकं चायस्य प्लकिंग् इत्यस्य अनन्तरं नैनो यूरिया प्लस् (Liquid) इति स्प्रे कुर्वन्तु

* DAG: अंकुरणस्य अनन्तरं दिवसाः

DAT: प्रत्यारोपणस्य अनन्तरं दिवसाः

DAP: रोपणानन्तरं दिवसाः

**नोट: नैनो यूरिया प्लस् इत्यस्य प्रयोगस्य मात्रा Crop & Stage of Foliar Application इत्यस्य अनुसारं भिद्यते